بهداشت دهان و دندان در کودکان؛ 6 اشتباه رایج والدین
فهرست محتوا
بهداشت دهان و دندان در کودکان از موضوعاتی است که باید از همان سالهای اولیه زندگی جدی گرفته شود. دندانهای سالم، تنها برای جویدن غذا نیستند؛ بلکه در رشد صحیح فک، تکلم روان و حتی اعتمادبهنفس کودک نقش مؤثر دارند. والدین در این مسیر، مسئولیتی کلیدی دارند و لازم است از ابتدای رویش دندانها، مراقبتهای بهداشتی لازم را آغاز کنند.
در این مقاله، با مهمترین اصول مراقبت از دندانهای کودک، اشتباهات رایج در این زمینه، تغذیه مناسب، و زمان مناسب برای مراجعه به دندانپزشک آشنا خواهید شد. اگر سلامت فرزندتان برایتان اولویت دارد، تا انتها مقاله همراه ما باشید.
اهمیت بهداشت دهان و دندان در کودکان
حفظ سلامت دهان از سنین پایین، نهتنها از درد، عفونت و هزینههای درمانی جلوگیری میکند، بلکه باعث ایجاد عادات درست در کودک میشود. ددندانهای شیری سالم به کودک کمک میکنند غذا را بهتر بجود، واضحتر صحبت کند و لبخند زیباتری داشته باشد. همچنین این دندانها مسیر رویش دندانهای دائمی را هموار میکنند.
وقتی شما بهعنوان والدین بهصورت مستمر مراقب بهداشت دهان و دندان در کودکان باشید، او نیز با رشد ذهنی، این رفتار را در سبک زندگی خود نهادینه خواهد کرد.
مراقبت از دندانها در سنین مختلف
در ادامه نکات بهداشت دهان و دندان در کودکان که در سنین مختلف باید رعایت شود را شرح میدهیم:
نوزادان (از بدو تولد تا ۱۲ ماهگی)
در این دوره، هنوز دندانها رشد نکردهاند اما تمیز کردن لثهها اهمیت زیادی دارد. روزانه دوبار با گاز استریل مرطوب یا پارچه نرم و تمیز، لثه کودک را پاک کنید.
نوپاها (۱ تا ۳ سال)
با رویش دندانها، مراقبت جدیتر آغاز میشود. از مسواک نرم مخصوص کودکان و خمیر دندان فاقد فلوراید (یا کمفلوراید) به اندازه یک دانه برنج استفاده کنید. در این سن، کودک هنوز توانایی کامل برای مسواک زدن ندارد و شما باید کاملاً همراه او باشید.
کودکان پیشدبستانی (۴ تا ۷ سال)
در این سن کودک کمکم میتواند به تنهایی مسواک بزند، اما همچنان نیاز به نظارت دارد. نخ دندان در این سن باید استفاده شود، مخصوصاً زمانی که فاصله دندانها کم میشود. بنابراین حتما آموزش نخ دندلن کشیدن به کودکان را جدی بگیرید.
کودکان بالای ۷ سال
در این دوره، انتظار میرود کودک یاد گرفته باشد که بهدرستی مسواک بزند و از نخ دندان استفاده کند. اما همچنان نظارت والدین به بهداشت دهان و دندان در کودکان، بهویژه شبها، ضروری است.
تغذیه مناسب برای سلامت دندان کودک
تغذیه سالم نقش مستقیم در جلوگیری از پوسیدگی دندان کودکان دارد. خوراکیهایی که قند بالایی دارند، باعث تولید اسید در دهان شده و مینای دندان را ضعیف میکنند. در مقابل، بعضی مواد غذایی باعث تقویت دندانها و لثهها میشوند.
برای بهداشت دهان و دندان در کودکان توصیه میشود:
- مصرف خوراکیهای شیرین مانند شکلات، بیسکوییت، نوشیدنیهای شیرین و آبمیوههای صنعتی محدود شود.
- میوههای تازه، سبزیجات، لبنیات، مغزها و آب فراوان در برنامه غذایی کودک گنجانده شود.
- میانوعدهها در زمان مشخص و همراه با وعده غذایی داده شوند، نه بهصورت پراکنده در طول روز.
- بعد از خوردن شیرینی یا نوشیدنی شیرین، دهان کودک با آب شسته شود یا بلافاصله مسواک زده شود.
اشتباهات رایج والدین در مراقبت از دندانهای کودک
یکی از دلایلی که باعث افزایش مشکلات دندانی در کودکان میشود، بیاطلاعی یا بیتوجهی والدین به نکات ساده اما بسیار مهم بهداشت دهان و دندان در کودکان است. برخی از والدین تصور میکنند چون دندانهای شیری موقتی هستند، مراقبت از آنها ضروری نیست. درحالیکه سلامت این دندانها پایهگذار سلامت دندانهای دائمی در آینده است.
در ادامه، به چند مورد از اشتباهات رایج والدین در زمینه بهداشت دهان و دندان در کودکان اشاره میکنیم:
- شروع دیرهنگام مراقبتهای بهداشتی؛ برخی تا زمان بروز درد یا پوسیدگی منتظر میمانند.
- استفاده از شیشه شیر یا بطری در هنگام خواب کودک، که موجب باقی ماندن شیر در دهان و پوسیدگی میشود.
- مصرف زیاد تنقلات شیرین مانند شکلات، آبنبات، نوشیدنیهای صنعتی و نادیده گرفتن تأثیر آنها بر مینای دندان.
- استفاده زودهنگام یا دیرهنگام از خمیر دندان حاوی فلوراید، بدون توجه به سن و شرایط کودک.
- نادیده گرفتن نقش نخ دندان، بهویژه زمانی که دندانهای کودک به یکدیگر نزدیک میشوند.
- نبود نظارت کافی هنگام مسواک زدن؛ در حالیکه کودکان تا حدود ۷ سالگی به راهنمایی و همراهی نیاز دارند.
چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟
مراجعه به دندانپزشک باید از سن بسیار پایین آغاز شود؛ بهترین زمان، پس از رویش اولین دندان و حداکثر تا پایان یکسالگی کودک است. این مراجعه اولیه با هدف بررسی رشد طبیعی دندانها، آموزش والدین برای بهداشت دهان و دندان در کودکان و ایجاد آشنایی کودک با محیط دندانپزشکی انجام میشود.
پس از آن، مراجعههای دورهای (هر شش ماه یکبار) توصیه میشود. این ویزیتها به کشف زودهنگام مشکلات، آموزشهای بیشتر و اجرای اقدامات پیشگیرانه مانند فلورایدتراپی و فیشورسیلنت کمک میکند.
نقش دندانپزشکی کودکان در پیشگیری از مشکلات دهانی
دندانپزشک کودکان یا همان بهترین دندانپزشک اطفال، نقش بسیار مهمی در حفظ بهداشت دهان و دندان در کودکان دارد. این متخصصان علاوه بر درمان مشکلات، روی پیشگیری هم تمرکز دارند. با مراجعه منظم به دندانپزشک کودک، شما میتوانید بسیاری از مشکلات را قبل از پیشرفت شناسایی و درمان کنید.
خدماتی که دکتر ماریتا شکارین بهترین دندانپزشک اطفال ارائه میدهد:
- فلورایدتراپی: تقویت مینای دندان و کاهش احتمال پوسیدگی
- فیشور سیلنت: پوشاندن شیارهای عمیق دندانها برای جلوگیری از تجمع میکروب
- آموزش مسواک زدن صحیح به کودک
- تشخیص و درمان پوسیدگیهای اولیه
- مشاوره تغذیهای برای والدین
کودکانی که از سن پایین با محیط دندانپزشکی آشنا میشوند، در آینده ترس کمتری خواهند داشت و همکاری بهتری در درمان از خود نشان میدهند.
چگونه از امروز مراقبت از دندان کودک را آغاز کنیم؟
رسیدگی به بهداشت دهان و دندان در کودکان نباید به زمانی موکول شود که مشکلی بهوجود آمده باشد. پیشگیری، سادهتر و کمهزینهتر از درمان است. برای داشتن فرزندی با دندانهایی سالم، نکات زیر را لحاظ کنید:
- از نوزادی مراقبتهای دهانی را آغاز کنید.
- با رویش اولین دندان، از مسواک و خمیر دندان مخصوص کودک استفاده کنید.
- مصرف خوراکیهای شیرین را محدود کرده و تغذیهای سالم برای کودک فراهم نمایید.
- آموزش مسواک زدن صحیح را از سن پایین آغاز کنید و در ابتدا همراه او باشید.
- مراجعه منظم به دندانپزشک را جدی بگیرید.
- محیط مسواک زدن را شاد و تشویقی کنید تا به عادت تبدیل شود.
بهداشت دهان و دندان در کودکان موضوعی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت. دندانهای سالم، نهتنها برای زیبایی بلکه برای سلامتی کلی بدن اهمیت دارند. آموزش، تغذیه صحیح، مراقبت روزانه و مراجعه منظم به دندانپزشک، چهار رکن اصلی برای حفظ سلامت دهان کودک شما هستند.
اگر تا امروز بهطور منظم این مراقبتها را انجام نمیدادید، دیر نشده است. از همین امروز شروع کنید و آیندهای سالم و بیدرد برای فرزندتان بسازید.
سوالات پرتکرار والدین درباره بهداشت دهان و دندان در کودکان
بله، دندانهای شیری همانقدر اهمیت دارند که دندانهای دائمی دارند. این دندانها در جویدن غذا، تکلم و رشد دندانهای دائمی در موقعیت مناسب نقش دارند. پوسیدگی در دندان شیری میتواند منجر به عفونت و آسیب به دندانهای دائمی شود.
روزانه دو بار، صبح پس از صبحانه و شب قبل از خواب. شبها اهمیت بیشتری دارد زیرا بزاق کمتر ترشح میشود و محیط دهان برای رشد باکتریها مساعدتر است.
زمانی که دو دندان کودک به یکدیگر نزدیک میشوند و مسواک نمیتواند بین آنها را تمیز کند، نخ دندان باید وارد برنامه بهداشتی شود. که معمولاً از حدود ۲ تا ۳ سالگی شروع میشود، اما نیاز به نظارت کامل شما دارد.
برای کودکان زیر سه سال، خمیر دندان بدون فلوراید یا با فلوراید بسیار کم، آن هم به اندازه یک دانه برنج. بعد از سه سالگی، با توجه به توصیه دندانپزشک اطفال، میتوان از خمیر دندانهای مخصوص کودکان دارای فلوراید استفاده کرد. مقدار آن نیز به اندازه یک نخود کافی است.
در سنین پایین، کودک توانایی کامل برای مسواک زدن صحیح را ندارد. شما باید این کار را انجام دهید یا دستکم نظارت کنید. حدود ۶ تا ۷ سالگی، کودک کمکم میتواند مسئولیت مسواک زدن خود را بر عهده بگیرد.