پوسیدگی دندان در کودکان؛ از علائم تا مهمترین علت های آن

پوسیدگی دندان کودکان یکی از شایع‌ترین مشکلات دهان و دندان در سنین پایین است که اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، منجر به درد، عفونت و مشکلات جدی در سلامت عمومی کودک می‌شود. اگر شما به‌عنوان والدین نگران سلامت دهان فرزندتان هستید، تا پایان مقاله همراه ما باشید تا به بررسی علت، نشانه ها و روش پیشگیری و درمان این عارضه بپردازیم.

اگر هم کودک شما علائمی مثل لکه روی دندان، بوی بد دهان یا درد هنگام غذا خوردن دارد، بهتر است همین حالا با دکتر ماریتا شکاریان، بهترین دندانپزشک اطفال کودکان، مشورت کنید.

پوسیدگی دندان کودکان چیست؟

پوسیدگی دندان کودکان به تخریب تدریجی بافت دندان به‌دلیل حمله اسید حاصل از باکتری‌های دهان گفته می‌شود. این باکتری‌ها از باقی‌مانده مواد قندی تغذیه کرده و اسید تولید می‌کنند که به مرور مینای دندان را از بین می‌برد. دندان‌های شیری به‌دلیل ساختار ضعیف‌تر و نازک‌تر نسبت به دندان‌های دائمی، سریع‌تر در معرض پوسیدگی قرار می‌گیرند. به همین دلیل مراقبت از آن‌ها از همان سال‌های ابتدایی زندگی کودک اهمیت زیادی دارد

روش مقابله با پوسیدگی دندان

مهمترین روش مقابله با پوسیدگی های دندانی این است که مواد غذایی بین دندان ها را توسط نخ دندان خارج نموده و روزانه سه تا چهار نوبت مسواک بزنید.
بدیهی است از آنجا که نمی توانیم تعداد میکروب های داخل دهان را به صفر برسانیم، باید با مسواک زدن اصولی و به موقع، تعداد میکروب های دهانی را کاهش دهیم.

علائم پوسیدگی دندان در کودکان

کودکان در سنین بسیار پایین شناخت و تعریفی از درد ندارند. پس چگونه بایستی متوجه دندان درد آن ها شویم؟
جالب است بدانید پوسیدگی دندان در کودکان با علائمی همراه است که شناخت این نشانه ها کمک بسزایی در تشخیص پوسیدگی به والدین می نماید. اما این علائم کدامند؟

• بی قراری های کودک
• امتناع از غذا خوردن یا گریه کردن در زمان جویدن غذا
• گذاردن دست خود بر روی گونه اش
• ایجاد تورم در گونه های کودک
• ایجاد تغییر رنگ لثه یا حتی پوست صورت که به صورت صورتی یا قرمز رنگ خواهد بود
• متورم یا چرکی شدن لثه ها
• تغییر رنگ لثه ها
• عفونت های دندانی
• بوی بد دهان

در نهایت ذکر این نکته ضروری به نظر میرسد که مشخص ترین علائم پوسیدگی دندان امتناع از غذا خوردن کودک می باشد و تمایل وی بیشتر به سمت میل کردن نوشیدنی ها به جای جویدن مواد غذایی خواهد بود. زیرا جویدن مواد غذایی سبب ایجاد درد می گردد و از آنجا که کودک تعریف درستی از درد نداشته و به اشتباه جویدن غذا را علت درد می داند، نوشیدنی ها را جایگزین غذا می کند!

همچنین بهتر است با رویش اولین دندان شیری حدود شش ماهگی کودک خود را برای بررسی های لازم به دندانپزشک کودکان ببرید تا بایدها و نبایدها را قبل از اینکه روند پوسیدگی شروع شود، دریافت کرده و به صورت منظم تحت نظر بوده تا در صورت وجود هر گونه مشکلی سریعا مطلع شوید.

در چنین مواقعی بهتر است به صورت اورژانسی به بهترین دندانپزشک اطفال مراجعه نمایید تا علت درد دندان مشخص شود.

لکه های سیاه روی دندان کودکان

وجود لکه قهوه ای روی دندان کودک می‌تواند ناشی از مصرف قطره آهن و رسوب رنگدانه های آهن روی سطوح دندانی باشد. در مواردی نیز، این تغییر رنگ می‌تواند ناشی از ابتلا به پوسیدگی دندان باشد.

در واقع عدم رعایت بهداشت دهان و دندان سبب پوسیدگی دندان کودکان و تغییر رنگ و سیاهی آن ها شده است. همچنین رسوب قطره آهن روی دندان ها میتواند باعث تغییر رنگ دندان‌ها شود.

در هر دو صورت تنها راه مقابله با لکه های سیاه دندانی رعایت اصولی بهداشت دهان و دندان کودکان می‌باشد که اگر بهداشت دندان‌ها به درستی رعایت شود از بروز تغییر رنگ دندان و پوسیدگی می‌توان پیشگیری نمود. لازم به ذکر است که رعایت بهداشت دهان و دندان از بدو تولد یک امر ضروری است.

در خصوص سیاهی دندان ناشی از رسوب قطره آهن گفتنی است که ابتدا قطره آهن را در حلق کودک خود بچکانید و پس از استفاده قطره آهن، دهان کودک خود را با خوراندن مقدار کمی آب شست و شو دهید. همچنین دقت نمایید نیم ساعت قبل و پس از مصرف قطره آهن به هیچ عنوان از مرکبات و مواد غذایی ترش استفاده نکنید.

دندان درد در کودکان از مهم ترین علائم پوسیدگی

دندان درد در کودکان یکی از نخستین و مهم‌ترین نشانه‌های آغاز پوسیدگی دندان است. بسیاری از والدین ممکن است تصور کنند زمانی که درد پس از چند روز کاهش می‌یابد یا کاملاً از بین می‌رود، مشکل برطرف شده است؛ در صورتی که واقعیت دقیقاً برعکس است. در چنین شرایطی ممکن است دندان وارد مرحله‌ای به نام نکروز یا مرگ پالپ دندان شده باشد. این وضعیت زمینه را برای عفونت ریشه دندان کاملاً فراهم می‌کند.

درد شدید دندان نه‌تنها برای کودک آزاردهنده و غیرقابل تحمل است، بلکه نگرانی و اضطراب زیادی برای والدین به همراه دارد. پوسیدگی دندان روندی پیشرونده دارد. زمانی که این روند آغاز شود، در صورت عدم درمان، روز به روز پیشرفت خواهد کرد.

نشانه ورود پوسیدگی به مرحله حاد:

• عبور پوسیدگی از مینای دندان و رسیدن به عاج، جایی که رشته‌های عصبی وجود دارند
• شروع درد حتی اگر کوتاه یا مقطعی باشد، علامتی از پیشرفت پوسیدگی است
• در صورت بی‌توجهی، به‌زودی ممکن است پالپ یا عصب دندان نیز درگیر شود

به همین دلیل، اگر کودک حتی یک‌بار هم از درد دندان شکایت کند، نباید این علامت نادیده گرفته شود. مراجعه به دندانپزشک کودکان در سریع‌ترین زمان ممکن، بهترین تصمیم برای پیشگیری از عفونت و درمان ساده‌تر است.

علت پوسیدگی دندان‌ در کودکان

مهم‌ترین علت پوسیدگی دندان کودکان، تغذیه نادرست و رعایت نکردن بهداشت دهان است. اما عوامل دیگری هم نقش دارند که در ادامه توضیح می‌دهیم:

• مصرف زیاد شیرینی، شکلات، آبمیوه صنعتی و تنقلات چسبنده
• استفاده از شیشه شیر یا شیر مادر هنگام خواب شبانه بدون تمیز کردن دندان
• مسواک نزدن یا مسواک نادرست
• ژنتیک و بزاق ضعیف در مبارزه با باکتری‌ها
• عادت های بد دهانی
• عدم مراجعه منظم به دندانپزشک

تاثیر ژنتیک در ایجاد پوسیدگی های دندانی

ژنتیک از عواملی است که تاثیر بسزایی بر شیوع پوسیدگی های دندانی دارد، اما به ندرت می توان تنها دلیل ابتلا به پوسیدگی را عامل ژنتیکی دانست. علاوه بر ژنتیک، تغذیه عامل دیگری است که می تواند در ابتلا به این عارضه نقش داشته باشد.

با رعایت صحیح بهداشت دهانی و تغذیه مناسب تا حد قابل ملاحظه ای میتوان اثرات ژنتیک را در ایجاد پوسیدگی های دندانی کمرنگ کرد.

همچنین با توجه به موقعیت جغرافیایی، میزان فلوراید موجود در آب آشامیدنی و نوع مواد غذایی مصرفی کودک، می توان با دادن فلوراید خوراکی به کودک و یا انجام فلورایدتراپی های منظم، استحکام مینای دندان را افزایش داد تا در مقابل پوسیدگی ها مقاومتر باشند. همچنین دقت نمایید که در رژیم غذایی کودک از مواد غذایی سفت همانند هویج، سیب، نخود، بادام ، پسته و ….استفاده نمایید. زیرا استفاده از مواد غذایی صرفا نرم، می توان از علت های ایجاد پوسیدگی دندانی زودرس باشد، لذا سعی نمایید به رژیم 

پوسیدگی های زودرس دندانی

پوسیدگی های زودرس دندانی عارضه ای است که در کودکان بسیار کم سن اتفاق می افتد. گاها دیده می شود که کودکان در سنین زیر دو سالگی به این عارضه مبتلا می شوند و زمانی والدین متوجه آن می شوند که پوسیدگی شدید شده و تاج دندان به صورت کامل از بین رفته است.

در چنین مواقعی کودک بسیار بیقرار بوده و با درد های بسیاری مواجه می شود که حتی از شیر خوردن امتناع می ورزد. این نوع پوسیدگی ها که تنها ظرف مدت زمان کوتاهی پس از رویش دندان اتفاق افتاده، تنها به دلیل تمیز نشدن دندان های کودک پس از شیر خوردن بوده است و در خیلی از موارد، در طول شب شیشه شیر یا سینه مادر داخل دهان کودک بوده است!

در صورتی که کودک به صورت مرتب در طول شب شیر استفاده کند این امر خود می تواند زمینه ساز ایجاد پوسیدگی های شدید دندانی شود. لذا برای آنکه از بروز این عارضه پیشگیری نماییم، بهتر است بالای تخت کودک گاز استریل وجود داشته باشد که پس از شیر خوردن دندان های کودک با استفاده از گاز استریل نمناک تمیز شود.

همچنین باید دو جرعه آب جوشیده ولرم شده به کودک داده شود تا شیرهای باقی مانده در دهان او شسته شده و قورت داده شود.

شایان ذکر است، درمان پوسیدگی های زودرس دهانی با سن زیر دو سال، بسیار سخت بوده و در اتاق عمل و تحت بیهوشی انجام می شود.

با توجه به توضیحات فوق، رعایت بهداشت دهانی کودک بسیار حائز اهمیت بوده و کمک می نماید تا از انجام درمانهای های دندان پزشکی تحت بیهوشی پیشگیری نمایید.

بهداشت دهان و دندان در دوران نوزادی

رعایت بهداشت دهان و دندان بایستی از دوران نوزادی شروع شود و پس از هر بار شیر خوردن با کمک گاز استریل نمناک روی لثه ها، سقف دهان و همچنین روی زبان کودک تمیز شود، این امر از شروع پوسیدگی های زودرس دندانی جلوگیری کرده و نیز در کاهش رفلاکس معده کودک نقش به سزایی دارد.

پیشگیری از پوسیدگی دندان کودک

با چند اقدام ساده و مستمر می‌توانید از بروز پوسیدگی دندان در کودکان پیشگیری کنید. هرچقدر مراقبت از دندان های شیری جدی‌تر گرفته شود، احتمال مشکلات جدی در آینده کمتر خواهد بود.

از جمله مهم‌ترین راه‌های پیشگیری عبارتند از:

• مسواک زدن روزانه با خمیردندان مناسب سن کودک
• آموزش صحیح به کودک در مورد مسواک زدن
• تغذیه سالم و محدود کردن مصرف مواد قندی
• شست‌وشوی دهان کودک بعد از مصرف شیر شبانه
• مراجعه هر شش ماه یک‌بار به دندانپزشک متخصص کودک

علاوه بر این موارد، دندانپزشک می‌تواند با روش‌هایی مانند فلورایدتراپی یا فیشورسیلانت کودکان، دندان‌های کودک را در برابر پوسیدگی مقاوم‌تر کند.

فلوراید تراپی

یکی از روش های بسیار موثر جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان، فلوراید تراپی است که بسته به تغذیه، سن، تکامل دندان ها، وجود نقص های خاص همچون نقص هایی در مینا دندان و عاج دندان، حتی در مواردی بسته به موقعیت جغرافیایی زندگی فرد و نژاد فرد، مورد استفاده قرار می گیرد و تعداد دفعات آن مشخص می گردد.

در واقع از فلوراید تراپی به منظور یک روش بسیار مناسب جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان استفاده می شود و این روش جهت پیشگیری از پوسیدگی های زودرس بسیار موثر خواهد بود.

استفاده از قرص های فلوراید نیز تحت نظر دندانپزشک کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. گفتنی است که فلوراید تراپی می تواند سبب افزایش مقاومت مینای دندان در مقابل پوسیدگی ها شود.

فیشورسیلانت

روش دیگر جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان فیشورسیلانت تراپی می باشد. در این روش شیارهای عمیق دندان های آسیا ، با داروی فیشور سیلانت تراپی پوشیده می شود. شیارهای عمیق دندانهای آسیای شیری و دائمی، مستعد پوسیدگی هستند و عملا این نوع شیارها غیر قابل دسترس بوده و توسط موهای مسواک تمیز نخواهد شد که با کمک این روش می توان شیارهای دندانی را پر نمود تا از شروع پوسیدگی جلوگیری کرد.

فیشور سیلانت داروی رقیقی است که با استفاده از آن عمق شیارهای دندان های آسیا که مستعد پوسیدگی هستند، پوشیده می شوند. این شیارها آنقدر عمیق هستند که امکان تمیز نمودن آن ها با مسواک وجود ندارد. چراکه موهای مسواک به عمق شیارهای باریک دندان نمی رسد و همین امر سبب شروع پوسیدگی دندان می شود.

لازم به ذکر است فیشور سیلانت تراپی فقط برای دندانهای عاری از پوسیدگی قابل انجام است و در صورت ابتلا به پوسیدگی چاره ای جز پر کردن دندان نیست.

تعداد دفعات مسواک زدن دندان‌ها لازمه پیشگیری از پوسیدگی

توصیه می شود دفعات مسواک زدن چهار نوبت در روز باشد که باید قبل از صبحانه و بعد از هر وعده غذایی انجام شود.

فراموش نکنید برای کودکان به هیچ عنوان نباید خمیر دندان را به صورت تکه بزرگ روی موهای مسواک بگذارید بلکه باید خمیر دندان را به اندازه یک دانه عدس، داخل موهای مسواک قرار دهید!

چکاپ های دوره ای دندانپزشکی کودکان را فراموش نکنید و قبل از شروع درد به دندانپزشک کودکان مراجعه کنید. همچنین در صورتی که کودک احساس درد در ناحیه دندان خود داشت، بدون اتلاف وقت به دندانپزشک کودکان مراجعه نمایید.