علت پوسیدگی دندان کودکان چیست؟
فهرست محتوا
علت پوسیدگی دندان کودکان نخستین گام در پیشگیری و درمان به‌موقع آن است. این عارضه یکی از شایع‌ترین مشکلات دهان و دندان در سنین پایین به شمار می‌رود که می‌تواند سلامت جسمی، تغذیه، تکلم و حتی اعتماد به نفس کودک را تحت‌تأثیر قرار دهد. از این رو در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین علل پوسیدگی دندان در کودکان می‌پردازیم و راهکارهای کاربردی برای پیشگیری از آن را معرفی می‌کنیم.
چرا دندان کودکان پوسیده می‌شود؟
علت پوسیدگی دندان در کودکان به دلیل مجموعه‌ای از عوامل محیطی، رفتاری و بیولوژیکی ایجاد می‌شود. پوسیدگی دندان در کودکان زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های دهان با باقی‌مانده مواد قندی ترکیب شده و اسید تولید می‌کنند. این اسید به مرور زمان مینای دندان را از بین می‌برد و زمینه را برای ایجاد پوسیدگی فراهم می‌کند.
در ادامه، به مهم‌ترین علت پوسیدگی دندان در کودکان اشاره می‌کنیم:
１. مصرف زیاد قند و مواد غذایی شیرین
یکی از اصلی‌ترین دلایل پوسیدگی دندان در کودکان، مصرف مکرر مواد قندی مانند شیرینی، شکلات، بیسکویت، نوشابه و آب‌میوه‌های صنعتی است. این مواد غذایی در صورت مصرف مکرر، محیط مناسبی برای رشد باکتری‌های مولد پوسیدگی فراهم می‌کنند.
لازم به ذکر است که نه‌تنها نوع خوراکی، بلکه تعداد دفعات مصرف نیز اهمیت دارد. مثلا خوردن یک شکلات در یک وعده، آسیب کمتری نسبت به خوردن خوراکی‌های شیرین به دفعات مختلف در طول روز دارد.
２. بهداشت ضعیف دهان و دندان
رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان یکی دیگر از عوامل کلیدی در ایجاد پوسیدگی است. بسیاری از کودکان به دلیل سن کم، توانایی کافی برای مسواک زدن درست ندارند و نیاز به کمک والدین دارند. اگر والدین در این زمینه بی‌توجه باشند، پلاک‌های میکروبی به‌راحتی روی دندان باقی مانده و موجب پوسیدگی می‌شوند.
همچنین استفاده نکردن از نخ دندان در کودکانی که سن بیشتری دارند، باعث باقی‌ماندن مواد غذایی بین دندان‌ها می‌شود و پوسیدگی بین دندانی ایجاد کند.
３. خوابیدن با شیشه شیر یا شیر مادر
یکی از مهم‌ترین دلایل پوسیدگی زودرس (Early Childhood Caries – ECC) در نوزادان و کودکان زیر ۳ سال، خوابیدن با بطری شیر یا شیر خوردن مکرر در شب است. وقتی کودک در حین خواب مایعات شیرین (مانند شیر، آبمیوه یا شیرخشک) مصرف می‌کند، این مواد قندی برای مدت طولانی در دهان باقی می‌مانند و محیطی ایده‌آل برای رشد باکتری‌های پوسیدگی‌زا فراهم می‌کنند.
در زمان خواب، ترشح بزاق که به شست‌وشوی دهان کمک می‌کند، کاهش می‌یابد. این موضوع باعث می‌شود اثر مواد قندی روی مینای دندان بیشتر شود.
４. کمبود فلوراید
فلوراید عنصری حیاتی برای تقویت مینای دندان است. این ماده می‌تواند روند تخریب مینای دندان را کند کرده و حتی در مراحل ابتدایی، پوسیدگی‌های سطحی را متوقف کند. کمبود فلوراید در آب آشامیدنی یا استفاده نکردن از خمیر دندان حاوی فلوراید، می‌تواند کودک را در معرض خطر بیشتری برای پوسیدگی قرار دهد.
برخی والدین به اشتباه تصور می‌کنند فلوراید برای کودکان مضر است، در حالی‌که استفاده کنترل‌شده از آن (تحت نظر بهترین دندانپزشک اطفال) برای پیشگیری از پوسیدگی بسیار مؤثر است.
５. عوامل ژنتیکی و ویژگی‌های بزاق دهان
گرچه بخش زیادی از علت پوسیدگی دندان کودکان به رفتارهای تغذیه‌ای و بهداشتی مربوط است، اما عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند نقش داشته باشند. برخی کودکان به‌طور طبیعی مینای دندان ضعیف‌تری دارند یا بزاق دهان آن‌ها اسیدی‌تر است، که این موارد احتمال پوسیدگی را افزایش می‌دهند.
همچنین کمبود ترشح بزاق (خشکی دهان) یا ترکیب خاصی از میکروارگانیسم‌های دهانی نیز می‌تواند بر سلامت دندان‌ها تأثیرگذار باشد.
６. استفاده نادرست از داروها یا بیماری‌های مزمن
برخی داروها، مانند داروهای آنتی‌هیستامین یا داروهایی که موجب خشکی دهان می‌شوند، ممکن است شرایط دهان کودک را برای پوسیدگی فراهم کنند. علاوه بر این، کودکان مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا ضعف سیستم ایمنی نیز بیشتر در معرض پوسیدگی قرار دارند.
علت پوسیدگی دندان دائمی در کودکان:
- رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان
- مصرف زیاد مواد قندی و نشاسته‌ای
- عدم مراجعه منظم به دندانپزشک
- کمبود فلوراید در آب آشامیدنی یا خمیر دندان
- وجود شیارهای عمیق در دندان‌های آسیاب دائمی
- تأخیر در درمان دندان شیری پوسیده
- عادات تغذیه‌ای ناسالم
- کاهش ترشح بزاق دهان
- ژنتیک و ساختار دندان
آیا پوسیدگی دندان‌های شیری هم اهمیت دارند؟
بله، دندان‌های شیری گرچه موقتی هستند، اما اهمیت زیادی در سلامت کلی دهان و دندان دارند. این دندان‌ها:
- نقش حیاتی در جویدن صحیح غذا دارند
- به رشد صحیح تکلم و گفتار کودک کمک می‌کنند
- فضای لازم را برای رویش دندان‌های دائمی حفظ می‌کنند
در صورت پوسیدگی و از دست رفتن زودهنگام دندان‌های شیری، احتمال کج شدن دندان‌های دائمی و نیاز به ارتودنسی در آینده بیشتر می‌شود.
چگونه از علت پوسیدگی دندان کودکان پیشگیری کنیم؟
جلوگیری از پوسیدگی دندان کودکان، کلید اصلی مقابله با پوسیدگی دندان است. خبر خوب این است که با چند عادت ساده، می‌توان به میزان زیادی از پوسیدگی در کودکان جلوگیری کرد.
۱. مسواک زدن منظم
- از زمان رویش اولین دندان، باید روزانه دو بار با مسواک نرم مخصوص کودک و خمیر دندان حاوی فلوراید، دندان‌ها تمیز شوند.
- برای کودکان زیر ۶ سال، والدین باید مستقیماً بر مسواک زدن نظارت کنند یا آن را انجام دهند.
۲. محدود کردن مصرف قند
- مصرف نوشیدنی‌های شیرین و خوراکی‌های چسبناک باید به حداقل برسد.
- میان‌وعده‌های سالم مانند میوه، سبزیجات، نان کامل یا پنیر جایگزین مناسبی هستند.
- نوشیدنی‌هایی مانند آبمیوه فقط در وعده غذایی و با نی مصرف شود.
۳. پرهیز از شیر شبانه
- در صورتی که کودک هنگام خواب شیر می‌نوشد، بهتر است فقط آب ساده برای او فراهم شود.
- بعد از هر وعده شیر یا غذا، پاک کردن دندان با دستمال تمیز یا مسواک انگشتی توصیه می‌شود.
۴. فلورایدتراپی و فیشورسیلانت
- دندانپزشک می‌تواند با فلورایدتراپی منظم، مینای دندان را مقاوم کند.
- همچنین استفاده از فیشورسیلانت (پوشاندن شیارهای عمیق دندان‌های آسیا) برای پیشگیری از گیر کردن غذا و پوسیدگی مؤثر است.
۵. آموزش و مشارکت کودک
- کودک باید از همان سنین پایین با اهمیت بهداشت دهان و دندان کودکان آشنا شود.
- آموزش تصویری، کتاب کودک، و بازی با مسواک می‌تواند در تشویق کودک بسیار مؤثر باشد.
سخن پایانی از دکتر ماریتا شکاریان
علت پوسیدگی دندان کودکان به رعایت و یا عدم رعایت سبک زندگی بستگی دارد. والدینی که از همان سال‌های اولیه زندگی کودک به سلامت دهان او توجه کنند، می‌توانند از بسیاری مشکلات دندانی آینده جلوگیری نمایند. دندان‌های شیری سالم، پایه‌ای محکم برای دندان‌های دائمی سالم در آینده هستند.
پیشنهاد ما این است که در صورت مشاهده کوچک‌ترین علامت یا نگرانی درباره دندان‌های فرزندتان، برای مشاوره و بررسی دقیق، به مطب دکتر ماریتا شکاریان، بهترین دندانپزشک اطفال مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره و وقت ویزیت با دکتر ماریتا شکاریان، دندانپزشک اطفال، همین حالا با ما تماس بگیرید. سلامت دهان کودک شما اولویت ماست
