کج درآمدن دندان شیری: علت و راه جلوگیری از آن

کج درآمدن دندان شیری یکی از نگرانی‌های رایج والدین در دوران رشد کودک است. این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، کمبود فضا در فک، عادات نادرست مانند مکیدن انگشت یا حتی تأخیر در افتادن دندان‌های شیری رخ دهد. آگاهی از علت و راهکارهای درمانی می‌تواند به والدین کمک کند تا سلامت دندان‌های کودک را حفظ کرده و از مشکلات ارتودنسی در آینده جلوگیری کنند. در این مطلب قصد داریم؛ کج شدن دندان های شیری در کودکان، علت و راه های درمان آن را بررسی کنیم.

کج درآمدن دندان شیری به چه دلایلی رخ می‌دهد؟

کج درآمدن دندان شیری می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی رخ دهد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

✅ دستکاری دندان‌های لق شیری

بسیاری از کودکان هنگام لق شدن دندان‌های شیری، آن را با دست یا زبان حرکت می‌دهند. این کار می‌تواند به جوانه‌ی دندان دائمی که در حال رشد زیر دندان شیری است، آسیب بزند و باعث رویش نادرست آن شود.

✅ عادت‌های نامناسب دهانی

برخی از عادات مانند مکیدن انگشت، جویدن ناخن، مداد یا اسباب‌بازی می‌توانند به تدریج فشار نامناسبی به دندان‌ها و فک کودک وارد کرده و موجب کج شدن هنگام رویش دندان‌های شیری و حتی دائمی شوند. مکیدن انگشت، به‌ویژه در سنین پایین، می‌تواند فک را از مسیر رشد طبیعی منحرف کند.

✅ افتادن زودهنگام دندان شیری

دندان‌های شیری به حفظ فضای مناسب برای رویش دندان‌های دائمی کمک می‌کنند. اگر دندان شیری زودتر از زمان طبیعی (مثلاً در سن ۶ یا ۷ سالگی به جای ۱۲ سالگی) بیفتد و از فضا نگهدارنده‌ی مناسب استفاده نشود، دندان‌های مجاور به سمت فضای خالی حرکت کرده و باعث انسداد مسیر رویش دندان دائمی می‌شوند. این موضوع می‌تواند منجر به کج شدن دندان‌ها و حتی نهفتگی دندان‌های دائمی شود.

✅ ضربه و آسیب به دندان‌ها (تروما)

وارد شدن ضربه به دندان‌های کودک، مخصوصاً در ناحیه‌ی جلویی، ممکن است باعث جابه‌جایی و کج شدن دندان‌های شیری یا حتی دائمی شود. در چنین شرایطی، والدین نباید سعی کنند دندان را به حالت اولیه برگردانند، زیرا این کار می‌تواند به جوانه‌ی دندان دائمی آسیب برساند. مراجعه‌ی سریع به بهترین دندانپزشک اطفال برای بررسی و درمان ضروری است.

چگونه از کج شدن دندان‌ های شیری جلوگیری کنیم؟

برای پیشگیری از کج درآمدن دندان‌ شیری و دائمی کودکان، چندین راهکار مهم وجود دارد که رعایت آن‌ها می‌تواند از مشکلات دندانی آینده جلوگیری کند:

• عادت‌هایی مانند مکیدن انگشت، جویدن ناخن یا مداد باید از طریق روش‌های صحیح و برنامه‌ریزی‌شده کنار گذاشته شوند. بهترین زمان برای ترک این عادت‌ها سن ۲ تا ۳ سالگی است، زیرا در این سن استخوان‌های فک هنوز انعطاف‌پذیر هستند و آسیب‌های ناشی از این عادات به‌راحتی برطرف می‌شوند. در مقابل، اگر این عادت‌ها در سنین بالاتر ادامه یابند، ممکن است کودک در بزرگسالی نیاز به ارتودنسی یا حتی جراحی فک پیدا کند. همچنین ترک عادت‌های نامطلوب در سنین پایین‌تر از نظر روحی نیز برای کودک راحت‌تر خواهد بود، زیرا هرچه بیشتر به این رفتارها وابسته شود، کنار گذاشتن آن‌ها دشوارتر می‌شود.
• اگر دندان شیری کودک زودتر از موعد بیفتد، دندان‌های مجاور ممکن است به سمت فضای خالی حرکت کرده و مسیر رویش دندان دائمی را مسدود کنند. برای جلوگیری از این مشکل، دندانپزشک ممکن است از وسیله‌ای به نام “فضا نگهدار” استفاده کند تا از کج شدن دندان‌ها جلوگیری کرده و رویش صحیح دندان‌های دائمی را تضمین کند.
• مراجعه‌ی منظم به دندانپزشک اطفال برای بررسی سلامت دندان‌ها و تشخیص مشکلات احتمالی بسیار مهم است. دندانپزشک با تهیه‌ی رادیوگرافی می‌تواند دندان‌های شیری فک‌جوش را شناسایی کند و در زمان مناسب، آن‌ها را از دهان کودک خارج کند تا رویش دندان‌های دائمی دچار مشکل نشود.
• والدین باید مراقب باشند تا کودک هنگام بازی، زمین خوردن یا فعالیت‌های ورزشی دچار آسیب‌های دندانی نشود. استفاده از محافظ‌های دهانی برای کودکانی که در ورزش‌های پرتحرک شرکت می‌کنند، می‌تواند به جلوگیری از ضربه به دندان‌ها و کج شدن آن‌ها کمک کند.

عوارض ناشی از کج درآمدن دندان‌ شیری

داشتن دندان‌های کج و نامنظم می‌تواند تأثیرات طولانی‌مدتی بر سلامت دهان و دندان و حتی زندگی اجتماعی فرد داشته باشد. در ادامه، به برخی از مشکلات ناشی از کج درآمدن دندان‌های شیری پرداخته‌ایم:

۱. مشکل در جویدن غذا

دندان‌های کج می‌توانند روند جویدن را مختل کنند. هنگامی که غذا به‌درستی جویده نشود، هضم آن نیز دشوارتر شده و در طولانی‌مدت مشکلات گوارشی به وجود می‌آید.

۲. افزایش احتمال بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان

دندان‌های نامرتب، مسواک زدن و استفاده از نخ دندان را دشوار می‌کنند. باقی ماندن مواد غذایی و پلاک‌های باکتریایی بین دندان‌ها، احتمال پوسیدگی دندان در کودکان و التهاب لثه را افزایش می‌دهد. در صورت عدم درمان، التهاب لثه می‌تواند به عفونت جدی‌تری به نام پریودنتیت تبدیل شود که منجر به تحلیل لثه و حتی از دست دادن دندان‌ها خواهد شد.

۳. سایش غیرطبیعی دندان‌ها

هنگامی که دندان‌ها در موقعیت نادرستی قرار بگیرند، فشارهای نامتعادل روی آنها ایجاد شده و به مرور زمان، باعث سایش بیش از حد دندان‌ها می‌شود. این مسئله می‌تواند مینای دندان را تخریب کرده و منجر به حساسیت و درد دندانی شود.

۴. مشکلات گفتاری و تلفظ نادرست کلمات

دندان‌ها نقش مهمی در تلفظ صحیح کلمات دارند. نامرتب بودن دندان‌ها می‌تواند باعث مشکلات گفتاری مانند نوک‌زبانی صحبت کردن یا ناتوانی در ادای برخی حروف شود که این امر می‌تواند بر تعاملات اجتماعی فرد تأثیر بگذارد.

۵. کاهش اعتمادبه‌نفس

یکی از مهم‌ترین تأثیرات منفی دندان‌های کج، کاهش اعتمادبه‌نفس کودکان است. آنها ممکن است به دلیل ظاهر دندان‌های خود از لبخند زدن یا صحبت کردن در جمع خجالت بکشند. این مسئله در دوران کودکی و نوجوانی، که شخصیت و عزت‌نفس در حال شکل‌گیری است، می‌تواند پیامدهای روانی طولانی‌مدتی داشته باشد. 

درمان کج درآمدن دندان شیری 

در صورتی که دندان‌ های شیری نوزاد کج و نامرتب باشند، متخصص دندانپزشکی کودکان (پدودنتیست) می‌تواند از سن ۳ سالگی درمان‌های ارتودنسی را آغاز کند. در این سن، با توجه به رشد سریع دندان‌ها و فک، امکان اصلاح موقعیت دندان‌ها و فک به‌راحتی وجود دارد. درمان ارتودنسی در این سن معمولاً با استفاده از دستگاه‌های متحرک انجام می‌شود که کودک باید آنها را برای چندین ساعت در روز، معمولاً در زمان‌هایی مانند شب یا بعد از مدرسه، استفاده کند.

این دستگاه‌ها به‌طور خاص طراحی شده‌اند تا به آرامی موقعیت دندان‌های شیری و فک را اصلاح کنند و به‌طور همزمان از رشد طبیعی فک پشتیبانی کنند. هدف از این درمان، جلوگیری از مشکلات دندانی در آینده است، زیرا اگر دندان‌های شیری به‌درستی مرتب نشوند، ممکن است در زمان رویش دندان‌های دائمی، مشکلاتی مانند کجی و نامنظمی بیشتر به وجود آید.

نتیجه‌گیری

کج درآمدن دندان‌ شیری تنها یک مشکل ظاهری نیست، بلکه می‌تواند عوارض متعددی از جمله مشکلات گوارشی، پوسیدگی دندان، اختلال در گفتار و کاهش اعتمادبه‌نفس را به همراه داشته باشد. به همین دلیل، والدین باید به وضعیت دندان‌های فرزندشان توجه کرده و در صورت مشاهده هرگونه نامرتبی در دندان، با دندان‌پزشک مشورت کنند تا از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری شود.