تغذیه و سلامت دندان کودکان

فهرست محتوا

تغذیه و سلامت دندان کودکان موضوع بسیار برجسته ای است که در این مقاله می خواهیم به آن بپردازیم. جوانه دندان های شیری کودکان در زمان جنینی تشکیل می شوند. در نتیجه برای اینکه جوانه دندان ها به خوبی تشکیل شوند سلامت و تغذیه مادران باردار بسیار مهم است. اما متاسفانه در ماه های اول بارداری ویارهای شدید مادر گاها باعث می شوند که مواد غذایی کافی و کامل به جنین نرسد.در ادامه باید به این موضوع اشاره کرد که حدودا شش ماه پس از تولد نوزاد جوانه دندان های دائمی شروع به تشکیل شدن می کنند. تغذیه کودک از شش ماهگی به بعد نقش بسیار موثری در تکامل این جوانه های دائمی خواهد داشت. اگر کودک از مواد غذایی حاوی کلسیم مانند شیر و ماست به اندازه کافی استفاده کند، نتیجتا جوانه های دائمی او به خوبی تشکیل خواهند شد.به همین علت است که تغذیه و سلامت دندان کودکان دو موضوع جدایی ناپذیر هستند و بایستی توام با یکدیگر به آنها پرداخت. برای مثال جوانه های دائمی در کودکانی که به لبنیات حساسیت دارند و نمی توانند از این مواد غذایی به مقدار لازم استفاده کنند به خوبی تشکیل نمی شوند.

توجه داشته باشید که این موضوع جدای از نقش ژنتیک در سلامت دندان کودکان است که خود اثری مهم در این باره دارد. ژنتیک چه از طرف پدر و چه از طرف مادر می تواند بر سلامت جوانه های دائمی دندان کودکان اثر نامطلوبی داشته باشد.

تغذیه و سلامت دندان کودکان

سلامت تغذیه هنگام و پس از رویش دندان

اثر تغذیه و سلامت دندان کودکان در نگهداری از دندان های سالم اثر فوق العاده مهمی دارد. بایستی از ابتدای رویش دندان به سلامت تغذیه کودک توجه کافی داشته باشیم. برای نمونه بعضی از والدین از شیرعسل در تغذیه کودک خود استفاده می کنند. شیر به خودی خود دارای قند بالایی است. متاسفانه والدین مواد بسیار شیرین و قندی دیگری نیز به آن اضافه کرده ، و به کودک خود می دهند. نمونه ای دیگر از این موارد آب قند است که در شیشه شیر به کودکان می دهند تا از گریه های مداوم آن ها جلوگیری کنند. این مواد خوراکی قندی می توانند زمینه ساز پوسیدگی های زودرس دندان های کودکان شوند. به همین جهت بسیاری از کودکان تا دوسالگی با پوسیدگی های شدید دندانی، آبسه، درد و تب بالا مواجه می شوند. این موضوع به راحتی قابل کنترل است و تنها اگر از دادن این مواد به کودک جلوگیری شود، می توان از بروز مشکلات دندانی پیشگیری کرد. برای کمک به این کار بایستی از مصرف مواد قندی چسبنده هم که بر روی دندان ها ماندگار هستند ، پرهیز شود تا دندان ها به سلامت رویش  کنند. 

همانطور که می دانید رشد کودکان کاملا وابسته بر تغذیه آن هاست و اگر دندان درد داشته باشند ممکن است تغذیه آن ها دچار اختلال شود. در این حالت کودکان به دلیل درد دندان نمی توانند مواد غذایی که برایشان ضروری است را بخورند. کودکان درک درستی از درد دندان ندارند و تصور می کنند که مشکل اصلی مربوط به غذاست و به همین دلیل از خوردن غذا امتناع می کنند و در برخی موارد ممکن است کودک به طور کلی علاقه خود را حتی به غذای مورد علاقه اش از دست بدهد. در این حالت کودک تمایل بیشتری به مایعات و غذاهای بدون نیاز به جویدن خواهد داشت. 

توصیه می شود که به تغذیه و سلامت دندان کودکان از زمان بارداری و در بدو تولد توجه داشته باشید. بهداشت تنها مربوط به دندان نیست بلکه بهداشت دهانی – دندانی عبارت صحیح تری در این باره است. توصیه دندانپزشک کودکان به مادران شیرده این است که پس از هربار شیردهی و تغذیه نوزاد، دهان او را با گاز استریل نمناک تمیز کنید و آب جوشیده ولرم شده به کودکان بدهید. این کار باعث می شود تمام شیرهایی که در دهان، دندان و پرزهای زبان و زیر زبان باقیمانده شسته شود. این کار بستر مناسبی را برای رویش سالم دندان های شیری آماده می کند. 

اهمیت تغذیه پس از رویش دندان ها

مصرف مواد غذایی به تفکیک برای کودکان

متاسفانه بخش اعظمی از مواد غذایی که کودکان استفاده می کنند کربوهیدرات ها هستند. خوراکی هایی مانند نان، برنج، ماکارونی، بیسکویت، کیک و غیره همگی بر پایه نشاسته و کربوهیدرات ها است. مصرف مداوم این خوراکی ها برای سلامت دندان کودکان خوب نیست. این مواد خوراکی باعث اضافه وزن در کودکان و ایجاد بیماریهای زمینه ای در این عزیزان می شود. توجه کنید که سبک زندگی کودک بایستی از همان دوران کودکی تعریف شود.
بشقاب غذای کودک باید قسمت بندی شده باشد و هر قسمت مربوط به یک گروه از مواد غذایی مانند سبزیجات، پروتئین و کربوهیدرات باشد. برای مثال در قسمت سبزیجات می توانید از سبزیجات پخته، هویج پخته شده به همراه عسل و آبلیمو، سالاد سبزیجات و غیره استفاده کنید. توجه کنید که بایستی حداقل یک چهارم بشقاب کودک شامل سبزیجات باشد. 

الباقی بشقاب بایستی حتما از مواد پروتئینی باشد. خوراکی هایی مانند گوشت، مرغ، ماهی بایستی در بشقاب کودکان جای داشته باشند. کربوهیدرات بخش نهایی بشقاب غذای کودک را شامل می شود. 

نکته دیگر این است که اگر کودک تنها به کربوهیدرات ها تمایل داشته باشد، والدین می بایست این موضوع را بررسی و کنترل کنند ، زیرا این موضوع در تغذیه کودک میتواند بسیار مشکل ساز شود . 

والدین می توانند از راهکارها و ترفندهای مختلفی برای این موضوع استفاده کنند. برای مثال استفاده از بشقاب های طرح دار و قسمت بندی شده کودک روش جالب و مناسبی برای تشویق کودکان به داشتن تغذیه صحیح است.

نکته بعدی مربوط به تنقلات است. متاسفانه از چیپس و پفک در طول روز به عنوان تنقلات استفاده می شود.  این خوراکی ها مناسب کودکان نیستند بلکه باید از آجیل ها مانند بادام خیس شده، مغز پسته، مغز گردو، مغز بادام هندی و غیره در اندازه های کوچک استفاده کرد. این تنقلات کلسیم بالا، ویتامین ها و مواد معدنی خوبی دارند و در رشد کودک موثر هستند.

اکیدا توصیه می شود که مواد قندی در کودکان را کاهش دهید. همانطور که می دانید مواد قندی اعتیاد آور هستند و هرچه بیشتر از آن ها استفاده شود، نیاز و تمایل فرد به مصرف آن نیز بیشتر می شود. در نتیجه توصیه می شود از میوه جات و تنقلات مفید به صورت ریز شده و تزئین شده استفاده کنید. با این کار کودک در طی زمان به خوراکی های سالم روی می آورد و از تنقلات مصنوعی مانند چیپس، پفک، پاستیل و غیره که به شدت مصر بوده و متاسفانه به وفور یافت می شود دوری می کند. توصیه اکید متخصص دندانپزشکی کودکان این است که حتما درباره تغذیه کودک خود فکر کنید و درباره آن دغدغه مند باشید.

مواد غذایی مختلف در تغذیه کودکان

مواد غذایی نامناسب در تغذیه کودکان

بیشترین مواد غذایی که برای کودکان می تواند مضر باشد، مواد قندی هستند. این مواد قندی می توانند باعث بروز اضافه وزن، دیابت و مشکلات دیگر در کودکان شوند. 

در مواد خوراکی که به طور معمول در روز مصرف می کنیم مانند برنج، نان و غیره به میزان زیادی قند وجود دارد. در نتیجه بایستی از قندهای اضافی دیگر در تغذیه کودک به صورت کنترل شده ای پرهیز شود. در واقع این موضوع بایستی به شکلی انجام شود که کودک برای این خوراکی ها حریص تر نشود. بهتر است که از سالم ترین نوع این مواد خوراکی به صورت محدود در تغذیه فرزندانتان استفاده کنید. 

از جمله مضرترین مواد غذایی برای کودکان کربوهیدرات بیش از اندازه مانند ماکارونی، نان و برنج است. مواد قندی چسبنده و تنقلاتی که در مارکت ها یافت می شوند نمونه دیگری است. نوشابه های گازدار مضرترین نوع این دسته خوراکی ها هستند و علاوه بر قند اشباعی که دارند، باعث پوکی شدید استخوان ها و دندان ها در کودکان می شوند. علاوه بر این ها مواد غذایی کنسرو شده، انواع سوسیس و کالباس ها، انواع فست فود ها و غیره همگی برای تغذیه کودکان شدیدا مضر هستند . توصیه می شود که مواد غذایی مضر را از سبد غذایی کودک حذف کنید و مصرف آن را مدیریت کنید. 

تغذیه نامناسب و اثر مخرب بر سلامت دندان کودکان

تعداد وعده های غذایی کودکان 

بحث مهم دیگر که به اهمیت تغذیه و سلامت دندان کودکان مربوط می شود، تعداد وعده های غذایی است. وعده های اصلی غذایی کودکان شامل صبحانه، ناهار و شام است. ولی به تناسب سن کودک و رشد روزانه آنها ، میان وعده های مناسبی نیز بایستی گنجانده شود. هرچه سن کودک کمتر باشد، باید تعداد میان وعده ها بیشتر باشد و زمان مصرف آن ها نزدیک تر باشد. با بزرگتر شدن کودکان این وعده ها محدودتر شده و فاصله آن ها بیشتر می شود. 

میان وعده می تواند به صورت یک لیوان شیر با کیک کوچک، آجیل و مغزیجات مانند بادام و پسته، تکه های میوه و یا ترکیبی از همه این خوراکی ها باشد. توجه داشته باشید که در میان وعده ها میوه و سبزیجات را با دقت بالایی بگنجانید. 

به صورت روتین کودکانی که سن زیر 3 الی 4 سال دارند بایستی 2 میان وعده در صبح تا ظهر و برای ظهر تا شب 3 تا 4 میان وعده داشته باشند.

برای کودکان 4 الی 5 ساله می توانید از 1 میان وعده در بازه صبح تا ظهر و 2 میان وعده از ظهر تا شب استفاده کنید. میان وعده هایی که در ابتدای توضیحات توصیه شده، بسیار کامل بوده و تمام مواد مورد نیاز برای کودکان را شامل می شود. 

اکیدا توصیه می شود که از ریزه خواری در کودکان جلوگیری کنید. ریزه خواری عادت غذایی بسیار بدی است که باعث اضافه وزن، اشتهای کاذب و سیری کاذب در کودکان می شود. علاوه بر این ریزه خواری باعث پوسیدگی شدید دندانی در کودکان نیز می شود. 

تاکید می شود که باید حتما سه وعده غذایی اصلی به طور کامل خورده شود. همچنین مهم است که این وعده ها در زمان مشخصی سرو شوند. مدت زمان مناسب برای میل کردن هر وعده غذایی حدودا 20 الی 30 دقیقه است. 

آداب غذا خوردن و سلامت دندان

آداب غذا خوردن و تاثیر آن در سلامت تغذیه کودک

زمان بندی و خوردن غذا در زمان مشخص شده روز و با مدت زمان تعیین شده ، اهمیت فوق العاده ای دارد . به طوری که اگر وعده غذایی بیشتر از 30 دقیقه طول بکشد بایستی ظرف غذا جمع شود و تا میان وعده خوراکی بعدی ، به کودک غذایی داده نشود . با انجام این کار عادت غذایی درستی در کودک ایجاد می شود. در واقع اگر این موضوع به درستی رعایت نشود، در آینده مشکلات شدید گوارشی ، بد اخلاقی ، مقاومت نابجا از سمت کودک و در نهایت پوسیدگی های دندانی شدیدی برای کودک ایجاد می شود. در نظر داشته باشید که آداب غذاخوردن به طو ر غیر مستقیم بر تغذیه و سلامت دندان کودکان بسیار تاثیر گذار خواهد بود.

بهداشت دندان کودک بعد از وعده غذایی

نکته قابل توجه درباره بهداشت دندان کودک، زمان مسواک زدن است. برخی موارد والدین محترم ، زمان های اصلی که دندانپزشک کودکان برای مسواک را توضیح می دهد و اهمیت آنها را یاد آوری می کند ، را نادیده می گیرند و به اشتباه می گویند که فقط پس از هر خوراکی قندی دندان کودک مسواک می زنند. در بعضی موارد مسواک زدن در زمان نا مناسب و مثلا پس از میل کردن یک تکه کیک ، باعث می شود که کودک نه تنها از مسواک زدن ، زده شود ، بلکه کودک حتی نمی تواند طعم اصلی غذا را درک کند. لطفا به تعداد دفعات و نیز زمانهای مسواک زدن کودک که متخصص از شما درخواست میکند ، توجه بفرمایید .

بایستی موارد توصیه شده توسط دندانپزشک کودکان را به صورت درست انجام دهید. الزاما اینکه از بهترین برندها برای بهداشت دهانی و شستشوی دندان های کودک خود استفاده کنید تاثیر گذار نیست ، بلکه  این کار باید در زمان ها و دفعات درستی انجام شود. 

نکات مهم در خصوص سلامت دندان کودکان :

مسواک کودکان بایستی به صورت روزانه در 4 نوبت انجام شود. این نوبت ها شامل موارد زیر است : 

  • پیش از صبحانه
  • بعد از صبحانه
  • بعد از ناهار
  • بعد از شام

توجه شود که نوبت آخر مسواک بایستی حتما بعد از شام  و نه قبل از خواب انجام شود.  زیرا کودک پیش از خواب تمایلی به مسواک زدن ندارد و به مرور از مسواک دوری می کند.

اگر این 4 نوبت به درستی انجام شود نیازی به مسواک در دفعات دیگر نیست. زیرا در طول روز تغذیه کودک مدیریت و کنترل می شود و طبق گفته های پیشین، از خوراکی های چسبنده پرهیز می شود. خوراکی های چسبنده مانند تافی، گز، سوهان، آبنبات، بیسکویت، پاستیل، لواشک، نقل و غیره به هیچ عنوان نباید به کودک داده شود. جالب است بدانید این خوراکی های چسبنده حتی بعد از مسواک نیز در شیارهای دندان باقی می ماند. 

به جای این خوراکی ها از آجیل، میوه، شیر، کیک، آبمیوه های طبیعی و غیره برای کودکان استفاده کنید و بدانید که نیاز نیست پس از خوردن آن ها حتما مسواک زده شود.

بهداشت دندان ها و سلامت آنها

چکیده مطلب

با مراجعه منظم و انجام چکاپ های دوره ای دندانپزشکی، تمام اطلاعات مورد نیاز برای حفظ سلامت دهان و دندان کودکان از سوی دندانپزشک اطفال، در اختیار والدین محترم قرار می گیرد.

تنظیم برنامه ی غذایی سالم و مناسب برای کودکان می تواند سلامت جسمانی آن ها را نیز به دنبال داشته باشد. زیرا کودکان با عادت به مصرف مواد غذایی مناسب می توانند، سلامت خود را در سنین بزرگسالی، نیز تضمین کنند.

دکتر ماریتا شکاریان
دکتر ماریتا شکاریان

دکتر ماریتا شکاریان / فلوشیپ ارتو کودکان از آمریکا / عضو دائمی آکادمی AOS آمریکا

پاسخ

تماس سریع